Kullanımda en kritik sorunlardan biri kompresör motoru arızalarıdır. Motor; kompresörün tahrik merkezidir. Duruş yaşandığında üretim, boyahane, paketleme ya da proses hattı anında etkilenir. Arızaları doğru sınıflamak ve önce belirtileri görmek, hem maliyeti düşürür hem de plan dışı duruşları azaltır.
Kompresör motoru arızaları
Motor kaynaklı sorunları üç ana grupta toplayabiliriz: elektriksel, mekanik ve termal/soğutma. Elektriksel arızalar besleme, sargı yalıtımı ve sürücü (VFD) tarafında ortaya çıkar. Mekanik arızalar rulman, hizalama ve tahrik elemanlarıyla ilgilidir. Termal arızalar ise yetersiz soğutma, fan veya hava kanalı tıkanıklığı gibi nedenlerle gelişir. Her biri, akım artışı, verim düşüşü ve güvenlik riskleriyle üretime doğrudan yansır.
Arıza belirtileri – sahada önce neyi görürsünüz?
- Aşırı ısınma / termik atması: Gövde sıcaklığında artış, termik röle açmaları.
- Titreşim ve gürültü: Rulman hasarı veya yanlış hizalamaya işaret edebilir.
- Kalkışta zorlanma / geç devir alma: Besleme gerilimi düşüklüğü, faz eksikliği, kaplin/kayış problemleri.
- Akım dengesizliği: Fazlar arası %2–3’ü aşan farklılıklar risk oluşturur.
- İzolasyon kokusu / vernik kokusu: Sargı yalıtımı zayıflığı belirtisi.
- Devir dalgalanması / VFD alarmları: Parametre uyumsuzluğu, taşıyıcı frekans, filtre-topraklama sorunları.
- Tip bazlı ipucu: Sürekli çalışan hatlarda vidalı hava kompresörleri daha düşük titreşimle seyreder; aralıklı çalışan atölyelerde pistonlu hava kompresörleri darbeli yapıları nedeniyle farklı belirtiler verebilir.
Kök nedenler – elektriksel, mekanik, termal
Elektriksel: Faz eksikliği/tersliği, gerilim dengesizliği, zayıf klemens sıkılığı, sargı yaşlanması ve VFD kaynaklı rulman akımları (EDM). Uygun kablolama, EMC kuralları ve izole rulman/fırça çözümleri bu riski azaltabilir.
Mekanik: Rulman aşınması, kaplin hizasızlığı, kayış-kasnak gergi hataları, şasi gevşekliği. Bu durumlar titreşim ve ısıyı artırır.
Termal/soğutma: Fan kırığı, hava kanalı tıkanması, ortam tozu ve yüksek sıcaklık. Soğutma performansı düştüğünde izolasyon hızla yıpranır.
Hızlı teşhis adımları – 15 dakikalık kontrol listesi
- Görsel inceleme: Klemens kutusu, kablo pabuçları, kararma/yanık izi var mı?
- Klemens sıkılık ve kablo ısısı: Gevşek bağlantı lokal ısınma yaratır.
- Gerilim/akım ölçümü: Fazlar arası asimetriyi kaydedin; besleme tarafını doğrulayın.
- İzolasyon testi (megger/PI): Sargı durumunu IEEE Std 43 yöntemlerine göre değerlendirin.
- Titreşim ölçümü: Rulman ve hizalama için ISO 10816/20816 titreşim değerlendirmesi aralıklarını referans alın.
- Kızılötesi ısı taraması: Yataklar, klemens ve sürücü üzerinde sıcak noktaları tespit edin.
- Tahrik elemanları: Kayış gergisi ve kaplin hizası uygun mu? Aşınma ve rezonans izleri var mı?
- Soğutma kontrolü: Fan yönü/çalışması, hava yolları ve filtrelerin temizliği; pano havalandırması.
- VFD kayıtları: Aşırı akım, aşırı ısı, DC bus, taşıyıcı frekans ve hızlanma/ yavaşlama rampalarını gözden geçirin.
İpucu: Belirtiyi yalnızca “sonuç” olarak değil, bir semptom zinciri olarak okuyun. Örneğin akım artışı + titreşim artışı birlikteyse, tek başına elektrik yerine mekanik kök neden olasılığını da düşünün.
Çözüm ve onarım – sahada uygulanabilir öneriler
- Rulman ve hizalama: Rulman sesi/artışı ve eksen kaçıklığı varsa rulmanları değiştirin, motor–kompresör eksenini yeniden hizalayın. Kaplinli tasarımlarda kaplin açısını sahada ölçün; akuple vidalı kompresörler doğru hizalandığında titreşim ve ısı belirgin azalır.
- Kayış gergisi ve kasnaklar: Kayışların iz, çatlak ve parlatma yapıp yapmadığını kontrol edin. Üretici tork/gergi değerine göre ayarlayın. Kayış-kasnaklı vidalı kompresörler için kasnak paralelliğini kumpas/şerit mastarla doğrulayın.
- Elektriksel bağlantılar: Klemens sıkılığını tork anahtarıyla kontrol edin; kararmış pabuç ve oksitli yüzeyleri yenileyin. Faz sırasını ve gerilim dengesini kontrol edip kayıt altına alın.
- Sargı/izolasyon: Megger ile IR/PI ölçümü yapın; sonuçlar sınırdaysa kurutma-vakum veya yeniden sargı seçeneklerini düşünün.
- Soğutma ve hava yolları: Fan yönünü ve debisini doğrulayın; motor ve kabin hava yollarındaki tıkanmayı giderin. Pano içi fan/filtre setlerini temizleyin, hava akışını engelleyen toz ve yağ birikimini kaldırın.
- VFD parametreleri: Hızlanma/yavaşlama rampalarını, taşıyıcı frekansı ve motor verilerini (kW, cosφ, Iₙ) yeniden eşleyin. Taşıyıcı frekansını çok yükseltmek ısınmayı artırabilir; EMC/PE-topraklama düzenini gözden geçirin.
Önleyici bakım planı – arızayı başlamadan bitirin
- Aylık: Klemens sıkılık kontrolü, pano ve motor hava yollarının temizliği, kızılötesi ısı taramasıyla “sıcak nokta” taraması.
- Üç aylık: Titreşim ölçümü (rulman/kaplin/kayış durumu), kayış gergi ve kasnak paralellik kontrolü, VFD olay kayıtlarının raporlanması.
- Altı aylık: Rulman yağlama (üretici miktar ve gres tipine göre), izolasyon direnci trend takibi, motor fanı ve ızgaralarının sökülüp detaylı temizliği.
- Yıllık: Enerji-tüketim analizi, basınç ayarlarının gözden geçirilmesi, hat kaçak testi ve talep profilinin tekrar ölçümü. Komple sistem yaklaşımı için basınçlı hava sistemleri perspektifiyle bakım planını birleştirin.
İpucu: Bakım maddelerini “belirti-aksiyon-ölçüm aracı-sorumlu kişi-hedef tarih” sütunlarıyla bir bakım çizelgesine dönüştürmek, sahada takibi kolaylaştırır.
Doğru ürün seçimi ve modernizasyon
Mevcut motor ekonomik ömrünü doldurmuşsa üç seçenek masada olur: aynı motorla onarım, eşdeğer/üst verim sınıfı motorla değişim, ünite modernizasyonu (VSD, tahrik topolojisi, kapasite).
- Verim sınıfı: IE3/IE4 gibi verim sınıfları (IE3/IE4) daha düşük kayıplar sunar; standart için IEC 60034-30-1 rehber alınabilir.
- Tahrik topolojisi: Kaplinli tasarımlar bakım ve hizalama esnekliği sağlar; kayış-kasnak ile devir optimizasyonu yapılabilir. Talebin dalgalı olduğu tesislerde VSD ile “yükte/boşta” kayıpları azaltmak mümkün olur.
- Toplam sahip olma maliyeti: Yalnızca motor fiyatına değil; enerji tüketimi, duruş riski, bakım aralığı ve yedek parça erişimine birlikte bakın. Modernizasyonda hedef, duruşu azaltmak ve kWh/ürün değerini aşağı çekmektir.
Kompresör motoru arızalarında hızlı teşhis ve doğru onarım, üretim sürekliliğini korur. Planlı bakım ve doğru modernizasyon kararları, hem enerji faturalarını hem de beklenmedik duruşları azaltır. Tesisinizin talep profilini ve mevcut ekipman sağlığını birlikte değerlendirip en uygun çözümü belirleyebiliriz. Daha fazla bilgi ve teklif almak için Berce Air ile iletişim formu üzerinden iletişime geçin.
